बुटवल उद्योग वाणिज्य संघको आयोजनामा यही पुसको ३ देखि १८ गतेसम्म बुटवलको अन्तर्राष्ट्रिय प्रदर्शनीस्थल (बुटवल मण्डप) मा ‘औद्योगिक व्यापार मेला, बुटवल–२०८१’ हुँदैछ । २०४१ सालमा उपत्यका बाहिर बुटवलमा पहिलोपटक औद्योगिक प्रदर्शनीय गरेको बुटवल उद्योग वाणिज्य संघले २०५६ यता नियमित रुपमा औद्योगिक व्यापार मेला गर्दै आएको छ । बुटवलमा आयोजना हुने औद्योगिक व्यापार मेला बुटवलकै एउटा ब्राण्ड बन्न सफल भएको छ भने यो मेलालाई बुटवल उद्योग वाणिज्य संघले मात्रै नभएर सिंगो बुटवलले लिएको अपनत्वले संघलाई हौसला मिलेको छ । अहिले बुटवल उद्योग वाणिज्य संघले मेलाको तयारीका कामलाई तीव्रता दिइरहेको छ । मेला तयारी साथै मेलाले स्थानीय तथा राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा पार्ने प्रभावका विषयलाई समेटेर बुटवल उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष तथा मेला कार्यसम्पादन समितिका संयोजक हरिप्रसाद अर्यालसँग गरिएको संक्षिप्त कुराकानी ।

बुटवल उद्योग वाणिज्य संघको आयोजनामा बुटवलमा औद्योगिक व्यापार मेला सुरु हुँदैछ । तयारी कसरी अगाडि बढिरहेको छ ?
२०८१ पौष ३ देखि १८ गतेसम्म सञ्चालन हुने औद्योगिक व्यापार मेला बुटवल उद्योग वाणिज्य संघले आयोजना गरेको २४ औं मेला हो । अहिले हामी कुरा गरिरहँदा स्टल दर्ता, पूर्वाधार निर्माण, मेलाको प्रचारप्रसार, सबै तहका सरकारी निकायसँगको समन्वय, निजी क्षेत्रका अन्य व्यवसायिक संघ सस्थासंगको सहकार्य, कार्य सम्पादन समितिअन्तर्गतका विषयगत समितिका नियमित बैठक जस्ता तयारीका सन्दर्भमा गर्नुपर्ने नियमित कार्यमा लागेका छौँ । मेला अन्तर्राष्ट्रिय प्रदर्शनी स्थल बुटवल मण्डपमा गर्न लागिएको र प्रदर्शनीय स्थल निर्माणाधीन अवस्थामा रहेकाले यसको व्यवस्थापन, मेलाका लागि पूर्वाधार निर्माण जस्ता कार्यमा अलि धेरै समय दिनुपरेको छ । त्यसका बाबजुद पनि हामीले मेलालाई विशेष प्रकारको अठोट गरेका छौं । त्यसैअनुसार कार्यसम्पादन समिति, विभागीय उपसमितिहरु आफ्नोआफ्नो जिम्मेवारीअनुसारका काममा सक्रियतापूर्वक लागिरहेका छन् । त्यस यसबाहेक संघअन्तर्गत गठन भएका वस्तुगत समितिहरुले पनि आफ्नो जिम्मेवारी बोध गरेर तयारीका काममा खटिइरहनु भएको छ ।

बुटवल उद्योग वाणिज्य संघले विगतदेखि नै निरन्तर मेला आयोजना गर्दै आएको छ । विगतका मेला र अहिलेको मेलामा भिन्नता के छ ?
बुटवलमा २०४१ सालमा उपत्यका बाहिर पहिलोपटक प्रवद्र्धनात्मक मेलाको शुरुवात गरेर गौरवशाली इतिहास बोकेको बुटवल उद्योग वाणिज्य संघले पचासको दशकको मध्यतिरबाट केही वर्ष लगातार र पछि गएर आलोपालो गर्दै औद्योगिक व्यापार मेला र विशिष्टिकृत गरी २३ वटा मेला सम्पन्न गरिसकेका छौँ । २४ औं संस्करणको रुपमा यो मेलाको आयोजना र व्यवस्थापन गर्दैछौं । यति धेरै मेलाको आयोजना र व्यवस्थापनको संस्थागत र कतिपय सन्दर्भमा व्यक्तिगत अनुभवले पनि एकपछि अर्को मेला परिष्कृत र व्यस्थित हँुदै आएका छन् ।

यो मेलामा अनुभवको आधारमा विगतका कमजोरी हटाउँदै बदलिँदो परिवेश, अवलोकनकर्ताको चाहाना, हाम्रो उद्देश्यबिच सन्तुलन मिलाउँदै फरकपन दिने प्रयास गरेका छौं । स्टलको नक्साङ्कन (ले–आउट) परिवर्तन गर्ने प्रयास गरेका छाँै, यो परिवर्तनले उत्पादक, डिष्टिब्युटर्स र उपभोक्ता (अवलोकन कर्ता) बिच सहज र व्यवसायमैत्री वातावरण निर्माणमा बल पु¥याउने छ । स्टलको वरिपरि धुलोरहित बनाउने प्रयास गरेका छौँ । स्टेच अहिलेसम्मकै नविनतम बनाउँदैछौं । सम्भवत मेला महोत्सवहरुमा सय फुट लम्बाइको स्टेच पहिलो पटक बुटवल मण्डपमा बन्दैछ । वाल उद्यानमा विदेश घुम्न जाँदा डलरमा टिकट काटेर हेर्ने वाटर टनेल आउँदैछ । यी र यस्तै कैयौँ कुराले मेलालाई निरन्तरतामा नवीनता थपिदिएको छ ।

यो मेलामा स्टल कति रहन्छन् ? मेलाको अवलोकन कतिले गर्ने अपेक्षा गर्नुभएको छ र कारोबार कतिको गर्ने अपेक्षा गर्नुभएको छ ?
बुटवलको मेला आफँैमा एउटा ब्राण्ड बनिसकेको छ । हामीले स्टल जति बनाएपछि स्टल नआउला कि भन्ने डर छैन । तरपनि मेलाको एउटा उद्देश्य हुन्छ । त्यो उद्देश्य पूरा गर्नेगरी, व्यवस्थापनमा सहज हुनेगरी हामीले लक्ष्य निर्धारण गरेका छौं । मेला नितान्त मेलाका लागि मात्रै होइन । यो मेला बुटवलको साख पनि भएकाले बुटवलको साखलाई समेत जोगाउनेगरी फरक र राम्रो बनाउने हाम्रो प्रयास हो । यस हिसाबले मेलामा भित्र (इनडोर) र बाहिर (आउटडोर) गरी लगभग ५ सय स्टल रहनेछन् । मेलामा प्रत्यक्ष रुपमा ५ सय जनाले अवलोकन गर्ने र मेलाभित्र १५ करोडको कारोबार हुनसक्ने भन्ने आँकलन गरेका छौं ।

अहिले बजारैपिच्छे मेला महोत्सव आयोजना भइरहेका छन् । तर बुटवलको मेला राष्ट्रिय रुपमै एउटा ब्राण्डको रुपमा स्थापित भएको छ । अरु मेला र बुटवलको मेलामा के अन्तर छ ?
जसले पनि, जहाँ पनि र जसरी पनि मेला तथा महोत्सव आयोजना गर्दा मेला तथा महोत्सवको साख गिरिरहेको छ । संस्थाको व्यानरमा ठेकेदारमार्फत चल्ने मेला महोत्सव सामाजिक र व्यवसायिक मर्यादा नाघ्दा संस्थागत रुपमा स्वम्सेवीद्वारा आयोजना हुने मेलाहरुसमेत अविश्वाशिला बनेका छन् । मेलाहरु दिगो व्यापारको उद्देश्यभन्दा तात्कालिक लाभमा मात्र केन्द्रित भएका कारण इमान्दार आयोजकसमेत बदनाम भएका छौं । तथापि बुटवलको मेलाप्रति एक तहको विश्वास र आकर्षण छ । हामी सबै आलोपालोमा मेला, प्रदर्शनी वा एक्स्पो जे जे नाममा आयोजना भएको भए पनि यसको साख बचाउन लागिपरेका छौँ । त्यसैमा पनि बुटवल उद्योग वाणिज्य संघ २०१० सालमा स्थापित बुटवलको जेठो संस्था, २०४१ सालमा ऐतिहासिक प्रदर्शनी गरेको संस्था भएका कारण पनि हामी थप जिम्मेवारी वोध गर्ने गरेका छौँ । यसरी मेला अवलोकनकर्ताको विश्वास जितेका कारण बुटवलको मेला आफैँमा ब्राण्ड बन्न सफल भएको हो ।

मेलामा ‘लगानी लुम्बिनीमा: समृद्धि देशमा’ भन्ने नारा तय गरिएको छ । नाराअनुसार लुम्बिनीमा लगानी अभिवृद्धि हुने सम्भावना कस्तो देख्नुहुन्छ ?
हामीले तय गरेको नारा कुनै लहडमा सस्तो लोकप्रियताका लागि भनिएको होइन । हाम्रो अवस्थिति, सडक र संरचनागत पुर्वाधार, बुद्धको जन्मभूमि लुम्बिनी, रुपन्देहीमा रहेको दक्षिणतर्फको देशकै प्रमुख भन्सार नाका, अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललगायतको पुर्वाधारसंगै मोतिपुर औद्योगिक क्षेत्र निर्माण प्रकृयाको आशामा देशकै करिब मध्य भागमा पर्ने रुपन्देही लगानीकर्ताको लागि भरोसा योग्य स्थल बन्न सक्छ भन्ने हाम्रो विश्वास हो । २/४ वर्ष अघिपछि होला समुन्नत नेपाल निर्माणको आधारभूमि लुम्बिनी प्रदेश त्यसमा पनि रुपन्देही, कपिलवस्तु र पश्चिम नवलपरासी नै हो । रुपन्देहीमा लगानीका लागि राम्रो सम्भावना पनि छ । तर नीतिगत ऐन कानुनको सुधारमा सरकारले ध्यान दिने हो भने रुपन्देही देशकै लगानीको पनि केन्द्र बन्नु सक्छ । यसको प्रवद्र्धनका लागि पनि मेला फलदायी हुनेछ भन्ने हाम्रो विश्वास हो ।

मेलाले स्थानीय तथा राष्ट्रिय अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउला ?
मेलालाई दुई कोणबाट हेर्नुपर्छ । पहिलो तात्कालिक हिसाबले मेला अवधिमा हुने जमघट, किनमेल र मनोरञ्जनात्मक गतिविधिले एउटा स्तरको चलायमान गराउँछ । जुन अल्पकालीन हुन्छ । अर्को स्थायी रुपमा चलायमान गराउने भनेको उद्यमशिलताको विकास, ब्राण्ड प्रमोसन, व्यापारको विविधिकरण, ग्राहकको सेण्टिमेट बुझ्ने अवसरको कारण नयाँ वस्तु र सेवाको बिस्तार हुनगई बजार थप गतिशील र चलायमान गराउन मद्दत पु¥याउँछ । त्यसले स्थानीय मात्रै नभई राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा पनि योगदान गर्छ ।

मेलामा कृषि पेभिलियन पनि राख्ने कुरा छ । यस कुराले किसानलाई के फाइदा हुन्छ ?
बुटवल उद्योग वाणिज्य संघले लगातार दुई वर्ष विशिष्टिकृत कृषि मेलाको आयोजना गर्छ र तेस्रो वर्ष औद्योगिक व्यापार मेलामै कृषि पेभेलियनमार्फत कृषकको आत्मबल बढाउँदै ढाडस दिने, उत्पादित कृषि उपज बजारीकरण गर्ने, उत्पादन लागत घटाउन र खान योग्य वस्तुको उत्पादनका प्रोत्सान गर्ने गरी काउन्सिलिङ गर्ने व्यवस्था मिलाउने प्रयास गरेका छौं । नेपाल कृषि प्रधान देश हो । कृषिका माध्यमबाट मुलुकको अर्थतन्त्रमा योगदान गर्न सकिन्छ ।

विशेष गरी मुलुकको अर्थतन्त्र सुधारका लागि प्रविधिको प्रयोग, वैज्ञानिक कृषि प्रणालीका माध्यमबाट कृषिमा व्यवसायिक विकास, कृषिमा आधारित औद्योगिक विकास अपरिहार्य छ । त्यसका लागि युवा लगानीकर्तालाई प्रोत्साहनगरी कृषिमा लगानी अभिवृद्धि, कृषि प्रणालीमा प्रविधिको प्रयोग गरी वैज्ञानिक कृषि प्रणालीका माध्यमबाट उत्पादकत्व वृद्धिका लागि प्रवद्र्धन गर्न खोजिएको हो । त्यतिले मात्रै पुग्दैन । वस्तुको उत्पादनसंगै त्यसमा आधारित औद्योगिक विकास पनि आवश्यक छ । यी सबैकुरामा लगानी अभिवृद्धि होस् भन्ने हाम्रो चाहना हो ।

मेलामा यस क्षेत्रको पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि कस्ता कार्यक्रम बनाउनुभएको छ ?
स्थानीय पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि सार्वजनिक यातायातको कनेक्टिभिटि अत्यन्त महत्वपूर्ण विषय हो । हामी यसमा चुकेकै छौँ । क्षेत्रीय र राष्ट्रिय स्तरको पर्यटन प्रवद्र्धन आन्तरिक हवाइ कनेक्टिभिटी, होटल र टुर्स एण्ड ट्राभल्सले आन्तरिक प्रवद्र्धन गर्न सहुलियतपूर्ण प्याकेज चलाउन प्ररित गर्ने गरी पर्यटन प्रवद्र्धनका कार्यक्रमहरु समावेश गर्नेछौँ । लुम्बिनी राष्ट्रिय मात्रै नभएर अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटनको गन्तव्य हो । त्यस्तै बुटवलमा ऐतिहासिक जीतगढी किल्ला छ । लुम्बिनी सर्किटलाई प्रवद्र्धन गर्नेगरी मेलाको मुख्य प्रवेशद्वारमा बौद्ध स्तुपा बनाएका छौं । त्यसैगरी नेपालले अंग्रेजलाई हराएको ऐतिहासिक जीतगढी किल्लाको प्रचारप्रसारका लागि मेलाको स्टेज जीतगढी किल्लाको आकृति बनाएका छौं । यसले यस क्षेत्रको पर्यटकीय प्रवद्र्धन गर्ने हाम्रो विश्वास छ ।

विगतमा खुला आकाशमुनि मेला महोत्सव हुने गरेको थियो । अहिले प्रदर्शनी स्थल निर्माणाधीन अवस्थामा छ । निर्माण हुँदै गरेको प्रदर्शनी स्थलमा मेलाको व्यवस्थापनमा कत्तिको सहज भएको छ ?
खासगरी छाना लगाउनेबाहेकका पहिल्यैदेखि गर्दै आएका सबै कार्यहरु अहिले पनि गर्न परिरहेकै छ । निर्माण कार्य पूर्ण रुपमा सम्पन्न नभएका कारण सरसफाइ गर्न र स्टल निर्माण कार्य थप जटिल भएको छ । तथापि सुव्यवस्थित पार्किङ, अधुरै भए पनि आधुनिक संरचनामा स्टल निर्माण गर्दाको अनुभूति फरक नै छ । प्रदर्शनी स्थल निर्माणले पूर्णता पाएपछि सुव्यवस्थित रुपमा मेला सञ्चालन गर्न सकिएका कि भन्ने आशा गर्न सक्छौं ।

मेला आयोजना गर्दा सरकारी तथा अन्य संघसंस्थासँगको सहकार्य कस्तो छ ?
हामी बुटवल मण्डपमा मेला आयोजना गर्ने संघ सस्था, अन्य संघसंस्था, राजनैतिक दल, नागरिक समाज, सञ्चार जगत र खासगरी बुटवलको स्थानीय सरकार बुटवल उपमहानगरपालिका बिच समन्वय र सहयोग सहज छ । व्यवस्थापन र नाफा नोक्सान बुटवल उद्योग वाणिज्य संघको भए पनि आयोजक सबै बुटवलबासी भएको महशुस अनुभूति गर्ने गर्नुभएको छ । यसले आयोजक र व्यवस्थापनमा ठुलो ढाडस प्राप्त भएको छ ।

अन्त्यमा के भन्नुहुन्छ ?
यो मेला बुटवल उद्योग वाणिज्य संघले आयोजना गरेको भएपनि समग्र रुपन्देहीको मेला हो । यो मेला सफल हुँदा सिंगो रुपन्देहीको साख रहने छ । त्यस्तै उत्पादक र उपभोक्ताको पनि हो यो मेला । यस हिसाबले सबैलाई मेला सफल बनाउनको लागि सहयोग गर्न विशेष अनुरोध गर्दछु । त्यसैगरी उत्पादकलाई मेलामा स्टर राख्न र उपभोक्तालाई अवलोकनको लागि पनि विनम्रतापूर्वक अनुरोध गर्दछु ।