सुशिला पोखरेल
बुटवल–८ मा बस्दै आएका माधव भण्डारीलाई अहिले बजारमा अखाद्यवस्तुको बिक्री वितरणमा नगरले अनुगमन गरेकोमा खुशी लागेको छ । ‘बजारमा मासु किन्न जाँदा सडेगलेका, बासी खसीबोकाको हो कि बाख्रीको मासु हो भनेर छुट्याउन गाह्रो हुन्थ्यो अहिले अलि सुधार भएको जस्तो लागेको छ ।’ उनले भने ।
‘अहिले हप्तामा २ पटक मासु खरिद गर्ने गरेको छु । त्यस्तै अन्य हाम्रो दैनिक भान्सामा जाने खाद्यवस्तुहरु खान लाएक छैनन्, अझै अनुगमन गर्न जरुरी छ । कतिपय कुरा हामी उपभोक्तालाई पनि थाहा हुँदैन त्यसका लागी नागरिकको स्वास्थ्यलाई ध्यानमा राखेर उपमहानगरले ध्यान पु¥याउन आवश्यक रहेको भण्डारीको सुझाव छ ।
त्यस्तै बुटवल–११ बस्ने मुरारी पाण्डे विगत १५ वर्ष देखि होटल सञ्चालन गर्दै आएका छन् । तर आफूजस्ता व्यवसायी अहिले पलाएन हुँदै गएको उनी बताउँछन् । घरबेटीको महङ्गो भाडा, सरकारको राजस्व तिरेर परीवार पाल्न नसकेपछि व्यवसाय छोड्ने गरेको उनको बुझाइ छ ।
यस्ता हजारौँ व्यवसायी बजारमा छन्, यी व्यवसायीहरुलाई रोक्न स्थानीय सरकाले अनुगमन मात्र गरेर समाधान नहुने विभिन्न किसिमका तालीमहरु आह्वा गर्न, वैदेशिक रोजगारमा जाने युवा, युवतीलाई रोजागार दिने विद्यार्थीहरुलाई पढ्ने र कमाउने वातावरण, सिर्जन गर्न, कालो बजारी रोक्ने, उच्च मूल्यदर कम गर्न, घरधनीहरुको अनुगमन गरी घरभाडा कम गर्न र व्यवसायीहरुलाई हौसला प्रदान गर्न बेलाबेलामा कार्यक्रहरु गरीस् पुनः व्यवसायमा फर्कन सक्ने उनको भनाइ छ ।
बुटवल–४ बस्ने सिता राना हाटबजार नजिकै बस्ने गर्छिन् । त्यहाँको धुलोधुवाँले स्वाीथ्यमा असर पारेको बताउँछिन । पाँच बर्षअघिको हाटबजार र अहिलेको हाडबजारमा कुनै सुधार नभएको उनी बताउँछिन् ।
बुटवल उपमहानगरले बजार अनुगमनलाई प्रभावकारी बनाइरहेको उपमहानगरका उपप्रमुख तथा अनुगमन समिति संयोजक सावित्रा अर्यालको भनाइ छ । उपप्रमुख अर्यालको नेतृत्वमा विषय विज्ञहरुसहितको टोलीले अनुगमनलाई प्रभावकारी बनाइरहेको छ ।
तिव्र रुपमा भइरहेको जनाएको छ । बजारमा अखाद्य सामगी उत्पादनमा प्रयोग हुने कच्चा पदार्थ र त्यसको गुण्स्तर, मिठाई, दुग्धजन्य, उत्पादन प्याकिङ्ग गरी बिक्री गरेको,उत्पादन मिति, मूल्यसूची नवीकरण भए नभएको अनुगमन गरिएको उपमहानगरको दाबी छ ।
खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण कार्यालय, इलाका प्रहरी कार्यलय, बाणिज्य संघ, उद्योग वाणिज्य संघ, रुपन्देही व्यापार संघ, रुपन्देही उद्योग संघ, उपभोता हित संरक्षण मञ्च, मासु व्यवसायी संघलगायतका सरोकारवाला संघ संस्थाको सहभागीतामा संयुक्त रुपमा अनुगमन गरिएको बुटवल उपमहागरका उपप्रमुख अर्यालको भनाइ छ ।
ब्यवसायी र ब्यापारको क्षेत्रमा उत्कृष्ट सहर बनाउने योजना लिएको पालिकाले ठुला, मझौला तथा साना व्यवसायलाई प्रोत्साहन गरी बजारको निरन्तर अनुगमन गरीरहेको अर्यालको भनाइ छ । हामी जनप्रतिधि भएर आइसकेपछि कालोबजारी धेरै कम भएको अर्यालको दाबी छ । अर्यालले कहीँकतै त्यस्तो भेटिएका नगरमा जानकारी दिनपनि नागरिकलाई अनुरोध गरेकी छन् ।
अनुगमन गरीरहेका मासुपसलस खाद्य बिक्री पसल, दुधडेरी, मिष्ठान भण्डार , होटेलहरुमा २०७९/८० मा खाद्यान्न बिक्री पसल ७५ वटा पसलको अनुगमन गरी मापदण्ड नअपनाई सञालन भइरहेको र गुणस्तरहीन समान तथा सामान बेच्ने व्यवसायीलाइ सजक बनाएको बताइन् । अनुगमको क्र्रममा दौनिक उपभोग्य वस्तुहरुको अनुगमन निरन्तर गर्दै आएको पालिकाले जनाएको छ ।
ती वस्तुहरुको अनुगमको क्रममा चर्को मूल्य लिने गुणस्तहीन वा म्याद नाघेका समान बिक्री गर्न व्यवसाय दर्ता नगरेको नवीकरण गर्न छाडेको, जथाभावी मूल्य गर्ने गरेको, खाद्य र अखाद्यवस्तु एकै स्थानमा राखेको अखाद्यवस्तु मिसावट गरेको,तौल कम भएको , भण्डारमा सरसफइ नगरेको मासु र तरकाली सढेगलेको बेचेको, तौल कम भएको भण्डारमा अव्यवस्थित भएको उपप्रमुख सावित्रादेवी अर्यालले बताइन् ।
कपडा पसलहरुको अनुगमन गर्दा खरिद बिल नराखेको, बिक्री बिल जारी नगरेको तथा खरिद किताब र बिक्री किताब कायम नभएको, औषधी भण्डारमा अव्यवस्थित गरीएको म्याद गुजिएको औषधी भेटाएर सचेत गराएको बताइन् ।
त्यस्तै चिउरा पिठो, चामल, घ्यू, चिनी ,कालो खुसानी, टिमुर छोप, नरिवल ओखर , सुपारी, धाँजी, सुकमेल, मसलामेथीलगायतका २९० किलो समानको म्याद नाघेको हुर्दा जफत गरी नष्ट गरिएको र व्यवसायीलाई ४० हजार जरिवना असुल गरी मूल्यसूची राख्न निर्देशन दिइएको बुटवल उपमहानगरपालिकाका अधिकृत ठगिश्वर पोखरेलले बताए ।
पोखरेलका अनुसार ५२ वटा मासु पसलको अनुगमन गरी १३५ किलो मासु जफत गरी नष्ट गरिएको थियो भने ४० हजार जरिवान असुली गरिएको थियो भने मिष्ठान भण्डार २६ वटामा अनुगमन गरेमध्ये १८ लिटर तेल, १४ किलो मिठाइ, ६ पोका नमकिन, ५४ बोतल पेय पदार्थ जफत गरी ९० हजार जरिवाना असुल गरी सावधानीपूर्वक सञ्चालन गर्न अनुमति दिएको थियो ।
फुलफुल तथा तरकारी थोक बिक्री पसल १७ वटामा पुग्गेमध्ये ५० किलो सडेको फुलफुल जफत गरी १५ हजार जरिवाना गरी दर्ता र नवीकरण नभएका ब्यवसायीलाई तत्काल दर्ता र नवीकरण गर्न निदेशन दिइएको अधिकृत पोखरेलले जानकारी दिए । उपभोता आफैँ सचेत, सजक र जागरुक भएमा कालोबजारी र मिसावट रोक्न सहज हुने उनको भनाइ छ । समान किन्दा नै सबै हेरेर किन्ने र चनाखो बन्ने गरेमा ठगी हुने जोखीम कम हुने बताउँदै पोखरेलले उपभोक्ताले आफूले खरिद गर्ने बस्तु वा समानको उत्पादान मिती समाप्ती मिति आदि हरेर किन सुझाव दिए ।
खुला अर्थव्यवस्थामा स्वच्छ र प्रतिस्पर्धात्मक बजार व्यवस्थापन प्रमुख कोशेढुंगा मानिएको बजार प्रणालीलाई प्रभावकारी बनाउन, बजारको कच्चा पद्धार्थको आपूर्ति वस्तु तथा सेवाको उत्पादन, भण्डारको र वितरण गुणस्तरीय वस्तु तथा सेवा प्राप्त गर्न, उपभोक्ताहरु संवैधानिक अधिकार प्रत्याभूति गर्न र उपभोक्ताको स्वास्थ्यमा पर्न सक्ने हानिनोक्सानी हेरी बजार अनुगमनलाई निरन्तरता दिने बुटवल–१३ बस्ने उपभोक्ता इन्द्र न्यौपानेले बताए ।
यसरी पालिकाले बजारको अनुगमन गरेसँगै केही परिवर्तन आएको पाइएको उनको भनाइ छ । आर्थिक वर्षमा खाद्यन्न, मिष्ठान भण्डार २०८०/८१ मा साउन देखी पौष महिना सम्मका खाद्यान्न बिक्री पसलहरुमा ३२ वटामा अनुसन्धान गरी केही अखाद्य अवस्थामा रहेका, केही खाद्यान्नजफत गरी नष्ट गरी व्यवसाहीहरुलाई सचेत गराइएको उपाभोता हित संरक्षण मञ्ज बुटवलनगर अध्यक्ष तथा अनुगमन समितिका सदस्य समुन्द्र जिसीले बताए ।
जिसीले मिष्ठान भण्डार ८ वटा अनुगमन गरेमध्ये १२ लिटर तेल, १० किलो मिठाई जफत गरी सचेत गराएको थियो । त्यसैगरी होटेल तथा रेष्टुरेष्ट व्यवसायीमा २५ वटा पुगी सरसफाइमा विशेष ध्यान दिन निर्देशन दिएको थियो । चमेनागृह ११ वटा अनुदानको मल बिक्रिी वितरण, सहकारी ११ डेरी ४ र अन्य विभिन्न किसिमका व्यवसाय सचेत गरियो भने डेरीबाट १३ किलो अखाद्य पनिर जफत गरी नष्ट गरिएको उनले बताए ।
गत वर्षभन्दा यो बर्षको बजारकोे अनुगमन मूल्यांकन गर्दा विगतको तथ्यांकभन्दा थप उपलब्धिमूलक भएको जिसी बताउँछन् । गत वर्षको मूल्यांकनमा बजारको नाप तौल म्याद सकिएको वस्तु उच्च मूल्यदर जस्ता वस्तुहरुको सुधार रहेको छ ।
उपभोक्ताको स्वास्थलाई ध्यानमा राखेर मासु व्यवसायीहरुलाई व्यवस्थित गर्न पशु सेवा विभाग र विभिन्न संघ संस्थाहरुको संयुक्तपहलमा सञ्चालनमा ल्याएको बधशाला अहिले पालिकाले कम्पनीलाई सञ्चालन गर्न दिदा व्यवसायीहरुले गुनासो गरेको मासु व्यवसायी संघका पूर्वउपाध्यक्ष नारायण जिसी बताउँछन् ।
