ओम बानियाँ

पाण्डवका सल्लाहकार थिए, श्रीकृष्ण । कौरबका सल्लाहकार थिए, सकुनी । रामलाई कैकेइले औधी माया गर्थिन् । तर रामलाई जन्म दिने आमा कौशल्या थिइन् । जब मन्थरा राम र कैकेइको बिचमा आइन्, रामप्रति कैकेइको शारा प्रेम समाप्त भयो । यति मात्र होइन, रामलाई बनवास जानु पर्यो । मन्थराको सल्लाहमा कैकेइले रामलाई बनवास पठाउन र आफ्ना छोरा भरतलाई राजगद्धि दिलाउन त सफल भइन् । तर, कैकेइले अन्यायपूर्ण तरिकाले रामबाट खोसेको त्यो राजगद्धि भरतले ठाडै अस्विकार गरेर आफ्नै आमाको गालामा न्यायको थप्पड हाने । मन्थराको बहकाउमा लागेर कैकेइ प्रजाको नजरबाट मात्र होइन, आफ्नै छोरा भरतको नजरबाट पनि गिर्न पुगिन् । सकुनीकै कारण कौरवको सर्वनाश भयो ।

यो इतिहास छर्लगं हाम्रो सामु छ । तर हामीहरु सकुनी सल्लाहले जीवनमा कसरी बर्बादी ल्याउँछ भन्ने कुरा पढेर–सुनेर पनि यसतर्फ सचेत हुन सकेका छैनौं । त्यसैले त आज हरेक मानिस–मानिसमा, घरपरिवारमा, समाजमा र राष्ट्रमा समस्या यस कारण छ कि त्यहाँ श्रीकृष्ण होइन, सकुनीहरु छन् । मन्थराहरु छन् । सकुनीमन्थराहरुले नै घरघरमा झैझगडा तथा मारपिट गराएका छन् । समाजको सद्भाव बिगारेका छन् । राष्ट्रलाई भडखारोमा जाकेका छन् ।

२०४६ सालमा प्रजातन्त्र पुनस्र्थापनापछि बनेको पहिलो निर्वाचित सरकारले ठिकठाक काम गरिरहेको थियो । तर शकुनीहरुले आफ्नै पार्टीका ३६ समुहलाई सिध्याउन प्रधानमन्त्री गिरिजा प्रसाद कोइरालालाई उस्काए । नेपाली काँग्रेसको बहुमत भएको प्रतिनिधि सभा विघटन गरेर गिरिजा प्रसादले मध्यावधी निर्वाचन गराए । नतिजा, काँग्रेस हार्यो । नेकपा एमाले ठुलो पार्टी बन्यो । हंग पार्लियामेन्टका कारण राजनीतिक अस्थिरता मात्र होइन, चरम विकृतिहरु देखा परे । यदि गिरिजा प्रसाद कोइराला शकुनी सल्लाहकारहरुको उस्काहटमा नलागि देश, जनता र प्रजातन्त्रलाई केन्द्रमा राखेर अघि बढेको भए, ५ वर्ष नै नेपाली काँग्रेसका सरकार रहन्थ्यो । विकास निर्माणले गति लिन्थ्यो, राजनीतिक स्थिरता कायम हुन्थ्यो । नेपालमा राजनीतिक अस्थिरताको शुरुवात यहीबाट भएको हो ।

ब्रेन बाइट्स

एक जना मनोवैज्ञानिकले भनेका छन्, तिम्रा साथीहरु को को हुन् मलाई देखाइदेऊ, मैले तिम्रो भविष्य बताउन सक्दछु । हुन पनि हो, आसेपासेबाट नै मानिसको जीवन प्रभावित हुन्छ । मानिसको संगत जस्तो छ, ऊ त्यस्तै हुने गर्छ । सकुनी सल्लाहले मानिस दूर्योधन बन्न त सक्दछ । तर अर्जुन बन्न सक्दैन । अर्जुन बन्न श्रीकृष्ण सल्लाह नै चाहिन्छ । हो, अहिले हाम्रो सामु श्रीकृष्ण त छैनन् । तर, गीता त छ नि । गीताको सम्बन्धमा कतिपय मानिसहरु गलत धारणा छ । यो सकुनी सल्लाहको फल हो । वास्तवमा गीता न त कर्मकाण्ड हो, न त धर्मग्रन्थ हो । गीता मनोविज्ञान हो । मानिसका लागि श्रीकृष्णले उपहार दिएको सक्सेस मैनुअल हो । दिशा निर्देशक हो । उत्प्रेरक हो ।

शकुनी सल्लाहकारहरु कै कारण २०५७ सालमा गिरिजाले कृष्ण प्रसाद भट्टाईलाई हटाएर आफु प्रधानमन्त्री बने । गिरिजालाई हटाएर शेर बहादुर देउवा प्रधानमन्त्री बने । शकुनीहरुकै काण उतिबेला शेरबहादुर देउवाले २०५९ सालमा प्रजातन्त्रलाई दरवारमा बुझाउने काम मात्र गरेनन् कि अहिले काँग्रेसलाई डिस्चार्ज भएको ब्याट्री जस्तो बनाएका छन् र काँग्रेसको अधिवेशन सार्ने कोशिश गरिरहेका छन् । प्रतिगामीहरुले टाउको उठाउने कोशिश गरिरहेका छन् । लोकतन्त्र नै खतरामा पर्न सक्ने स्थिति देखा पर्दै छ । तर पनि शेरबहादुर चेत खुलेको छैन, खुल्नेवाला पनि छैन । त्यो किनभने अहिले पनि उनी शकुनीहरुको घेरालाई आफ्नो सुरक्षा कवच ठानेका छन् र उनीहरुकै उस्काहटमा लोकतन्त्रको धज्जी उडाउने काम गरिरहेएका छन् ।

शकुनी सल्लाहकार कै कारण सुशील कोइराला राष्ट्रपति बन्ने औसर गुमाए । सुशील कोइराला राष्ट्रपति बनेको भए सम्वत विद्यादेवि राष्ट्रपति बन्ने मौका पाउदैन्थिइन् । अनि केपी शर्मा ओलीले गिरिजा शैलीमा माधवप्रचण्ड गैंग सिध्याउन पटक पटक मध्यावधि निर्वाचनको घोषणाको आँट गर्दैन्थे । केपी शर्मा ओली, माधव नेपाल र प्रचण्ड शकुनीहरुको उस्काहटमा नलागेको भए नेकपा फुट्ने पनि थिएन ।

नेपाली राजनीतिमा सकुनी सल्लाह ज्यादै खतरनाक हुँदै आएको छ । सकुनी सल्लाहको कारण नै नेपालका हरेक प्रधानमन्त्री लक्ष्यतिर होइन, हवस(लस्ट) तिर लागेका छन् । लस्टको मनोवैज्ञानिक अर्थ कामुकता होइन, लक्ष्यबाट विचलित हुनु हो । काम कुरो एकातिर प्रधानमन्त्रीहरु शकुनीहरुको घेराभित्र भएपछि नेपालको यो स्थिति हुनु कुनै अनौठो कुरा होइन ।

गिरिजा र देउवा सरकार मात्र होइन, मनमोहन सरकार, प्रचण्ड सरकार, माधव र बाबुराम सरकार, ओली सरकार, नेपालमा जति पनि सरकारहरु आए, गए ती सबै सरकारहरु प्रत्यक्षपरोक्षरुपमा सकुनी सल्लाहकै कारण जनताका सामु गिरे । बदनाम भए । केही पतन भए । केही नामेट भएर गए । राजाराणाहरुले प्नि यिनी सकुनी सल्लाहका कारण देशलाई ठुलो क्षति गराए । आफ्नै खाल्टो आफै खने । शकुनीकै कारण ज्ञानेन्द्रले राजतन्त्र समाप्त पारे । अहिले फेरि चुपचाप एक नागरिक भएर आफ्नो व्यापार व्यावसाय नगरेर शकुनीहरुको सल्लाहमा दुर्गा प्रसाई जस्ता उद्दण्डलाई कमाण्डर बनाउर बिध्वंश मच्चाए, अझ यस्तै हरकत गर्ने कोशिश गर्दैछन् । यस्तै अपराधिक हरकत गरे पनि आफैं ध्वस्त हुन सक्छन् । काट्छु भन्ने मानिस काटिन पनि सक्दछ है ।

तस्विर यति छर्लगं छ, तर नेपालका राजनीतिक पार्टीहरुले व्यक्तिगत, गुटगत र पार्टीगत स्वार्थका कारण तनमनबाट श्रीकृष्णलाई अपनाउन र सकुनीलाई हटाउन सकेका छैनन् । यो नै नेपाल र नेपालीको बिडम्बाना हो । अहिलेको मात्र होइन, उहिलेदेखि नै नेपाल सरकारको सल्लाहकारहरुमा मेडिकल माफियाहरु छन्, शैक्षिक माफियाहरु छन्, भुमाफियाहरु छन्, काला बजारियाहरु तथा मानव तस्करहरु छन् । यिनै माफिया सकुनीहरुको सल्लाह बमोजिम सरकारले मनस्थिति र त्यो सकुनी मनस्थितिले योजना बनाउने गरेको छ । त्यसैले त नेपालमा माफियाका लागि हिरा कटाइ र आम नागरिकका लागि ढाड भाचाइको परिस्थिति सृजना भएको हो ।

एउटा मनोवैज्ञानिक सत्य के हो भने मनस्थितिले परिस्थिति बनाउँछ । मनस्थिति ठीक नबनाएसम्म परिस्थिति कदापि ठीक हँुदैन । के हारको मनस्थितिले कसैले जित्न सक्दछ ? जीतका लागि जीतको मनस्थिति आवश्यक छ । जब मानिसको मनमस्तिष्कमा जीतको मनस्थिति पैदा हुन्छ र मानिस लक्ष्यमा अर्जुनदृष्टि साँधी अगाडि बढ्छ, तब उसको जीत निश्चित छ ।
एक जना मनोवैज्ञानिकले भनेका छन्, तिम्रा साथीहरु को को हुन् मलाई देखाइदेऊ, मैले तिम्रो भविष्य बताउन सक्दछु । हुन पनि हो, आसेपासेबाट नै मानिसको जीवन प्रभावित हुन्छ । मानिसको संगत जस्तो छ, ऊ त्यस्तै हुने गर्छ । सकुनी सल्लाहले मानिस दूर्योधन बन्न त सक्दछ । तर अर्जुन बन्न सक्दैन । अर्जुन बन्न श्रीकृष्ण सल्लाह नै चाहिन्छ । हो, अहिले हाम्रो सामु श्रीकृष्ण त छैनन् । तर, गीता त छ नि । गीताको सम्बन्धमा कतिपय मानिसहरु गलत धारणा छ । यो सकुनी सल्लाहको फल हो । वास्तवमा गीता न त कर्मकाण्ड हो, न त धर्मग्रन्थ हो । गीता मनोविज्ञान हो । मानिसका लागि श्रीकृष्णले उपहार दिएको सक्सेस मैनुअल हो । दिशा निर्देशक हो । उत्प्रेरक हो ।

गीता राजनीतिक मनोविज्ञान पनि हो । गीतामा भावनात्मकरुपमा समर्थ, ईमान्दार, ज्ञानवान र चरित्रवान् राजनीति फर्मुला पनि उल्लेख छ । काश १ माक्र्सवादको सुँघारटाइ गर्ने नेपालका कम्युनिष्टहरुले तथा पढ्दै नपढ्ने काँग्रेसीहरुले ज्ञानको महासागर श्रीमद्भगवतगीता पढेर यसका भनाईहरूलाई आफ्नो जीवनमा रुपान्तरित गरेको भए हामी नेपाली विश्वका सबैभन्दा सचेत, जागरुक तथा विकसित नागरिक हुने थियौं । त्यो किनभने गीता मनोविज्ञान बुझ्ने मानिस न बेइमान हुन सक्दछ न विश्वासघाती नै । यस्ता मानिसले आफ्नो नाफानोक्सानको लागि काम गर्दैन र आफनो कर्मलाई आफ्नो धर्म मानेर शतप्रतिशत त्यसको पालना गर्छन् । जीतहारसंग न त अति उत्साहित हुन्छन् न त अति दुरुत्साहित । चुनाव जिते पनि अंहकार गर्दैनन्, मदोन्मत्त हुँदैनन् । सिर्फ असल काम गर्छन् । आफ्नो कर्तव्य इमान्दारका साथ पुरा गर्छन् । चुनाव हारे पनि असल काम गर्न छोड्दैनन् । कर्तब्य, इमान्दारीता तथा निष्पक्षता गीताले दिने राजनैतिक धर्म हो ।

महात्मा गान्धीले स्वर्ग जाने अभिलाषाले गीता पढ्दैन्थे । आफ्नो विराट लक्ष्यमा विजयको झण्डा गाँड्न गीता पढ्ने गर्थे । उनले भनेका नै छन्, जब म समस्याहरुबाट घेरिन्छु, जब मेरो वरिपरि कठिनाइहरु आउँछन्, मैले आफुलाई एक्लो महसुस गर्छु, मैले लक्ष्य देख्न छाड्छु । तब मैले गीता खोलेर पढछु, तुरुन्त मलाई मेरो लक्ष्य प्रष्ट हुन्छ । अतः हामी सबैले मनन गर्नु पर्ने कुरा के हो भने जबसम्म मानिसले आफ्नो मनमस्तिष्कबाट, आफ्नो दायाँबायाँबाट सकुनीहरुलाई निकाल्न सक्दैनन्, मन्थराहरुलाई हटाउन सक्दैनन्, श्रीकृष्ण सल्लाह अनुसार अगाडि बढ्दैनन्, तबसम्म मानिसको जीवन सफल हुन सक्दैन । यो निश्चित छ । नेपाली राजनीतिक नेतृत्वलाई असफल बनाउने पनि यिनै सकुनीहरु हुन् । नेपाली राजनीतिक नेतृत्वले यो मनोविज्ञान कहिले बुझ्ने हो ?