अमृत गिरी
बुटवल। बुद्ध जयन्ति मनाउने क्रममा (केही वर्षअघि) हावाहुरीले कार्यक्रम स्थल भत्काइदियो । कार्यक्रम प्रभावित भयो र सानो कोठामा औपचारिक कार्यक्रम गरि समापन भयो । त्यतिबेलै प्रधानमन्त्री रहेका केपी शर्मा ओलीले लुम्बिनीमा अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध सम्मेलन, बुद्ध जयन्ति समारोह र हजारौंले एकैसाथ ध्यान गर्न मिल्ने अन्तर्राष्ट्रियस्तरको ध्यान केन्द्र बनाउने घोषणा गरेका थिए ।

पूर्वप्रधानमन्त्री तथा एमालेका अध्यक्ष ओलीको केही वर्ष अघिको संकल्प अर्थात् घोषणा गरिएअनुरुपको ध्यान केन्द्रको निर्माणकार्य यतिबेला अन्तिम चरणमा पुगेको छ । ध्यान केन्द्रको पहिलो चरणको काम पूरा भएको छ । अहिले चलिरहेको दोस्रो चरणको काम पनि लगभग ५५ प्रतिशत पूरा भइसकेको छ । आउँदो असार मसान्त सम्ममा दोस्रो चरणको पनि निर्माण कार्य पूरा सक्नेगरी काम भइरहेको लुम्बिनी विकास कोषले जनाएको छ ।

बनिरहेको यहीँ ध्यान केन्द्रमा आगामी २०८० को बुद्ध जयन्ति मनाउनेगरी निर्माण कार्य सक्न निर्माण कम्पनीलाई निर्देशन छ । ध्यान केन्द्र जहाँ एकैसाथ आठ हजार जनाभन्दा धेरैले ध्यान गर्न मिल्नेछ । ध्यानकेन्द्रको संरचना निर्माण पूरा भएर शौन्दर्यकरणको काम चलिरहेको छ । केही महिनामै निर्माणकार्य पूरा हुनेछ ।

२०७५ वैशाख १७ गते बुद्ध जयन्तिको अवसर पारेर राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी, त्यसबेला प्रधानमन्त्री रहेका केपी शर्मा ओली र पर्यटनमन्त्री स्व.रवीन्द्र अधिकारीले संयुक्त रुपमा शिलान्यास गरेका थिए । ३८ करोड ५६ लाख रुपैयाँको लागतमा पहिलो चरणको काम ०७६ चैत ५ मा सम्पन्न गर्ने गरी ०७४ चैत ६ मा सम्झौता भएता पनि यसको शिलान्यास बुद्धजयन्तीको अवसरमा पार्दा केही समय पछि (२०७५ वैशाख) धकेलिएको थियो । यसक्षेत्रको प्रतिष्ठित निर्माण कम्पनी बाबुल निर्माण सेवाले सभाहल निर्माणको जिम्मा पाएको थियो ।

विश्वका बौद्ध धर्म मान्ने देश मात्र नभएर अरु पश्चिमा मुलुकका अध्येता तथा अनुसन्धानकर्ताका लागि पनि आकर्षक गन्तव्य बनाउने गरी सभाहल बनिरहेको लुम्बिनी विकास कोषका उपाध्यक्ष शाक्यपुत्र भिक्षू मेत्तेयाले बताए । लुम्बिनी पर्यावरणको हिसाबले, शान्तिको हिसाबले, जलचरको हिसाबले, जैविक विविधताको हिसाबले र संसारभर शान्ति छर्ने मुहानको हिसाबले पवित्र भूमि रहेको उल्लेख गर्दै उनले सोहीअनुरुपका निर्माण कार्य चलिरहेको बताए । यद्यपि कतिपय संरक्षणविद्हरुले भने लुम्बिनीमा कंक्रिटका संरचना ज्यादा बनाउन नहुनेमा सचेत बनाउँदै आएका छन् ।

सभाहलको दोस्रो चरणको पनि ५५ प्रतिशत काम पूरा
कसभाहलको भित्री साजसज्जा, बाहिर पानीको फोहोरालगायतका काम दोस्रो चरणमा पर्छन् । यस्तै दोस्रो चरणमै करिब एक सयवटा बुद्ध प्रतिमासहितको कलात्मक बाउण्ड्री, भित्री बाहिरी साजसज्जा, हरियाली, वाटर फाउन्टेन र एक किमी सडक निर्माणलगायतका काम धमाधम भइरहेका छन् ।

कोरोना कहरमा केही समय अबरुद्ध भएको निर्माण कार्य अहिले जारी छ । विकास कोषका योजना प्रमुख सरोज भट्टाराईले आउँदो २०८० को बुद्ध जयन्ति समारोह नयाँ हलमै गर्नेगरी निर्माण कार्य चलिरहेको बताए । उनले निर्माण कम्पनीलाई आवश्यक पर्ने सहयोग उपलब्ध हुने बताउँदै तोकिएको समयमै निर्माण सक्ने गरी जनशक्ति परिचालन गर्न निर्देशन दिइएको बताए । आगामी असार मसान्त सम्म ध्यान केन्द्रको निर्माण कार्य सकिनेगरी सम्झौता भएको इन्जिनियर भट्टराईले बताए ।

दैनिक एक सय ८० देखि दुई सय जनासम्म कामदार लगाएर विभिन्न सिफ्टमा निर्माण कार्य गरिरहेको निर्माण कम्पनीका प्रबन्ध निर्देशक सफिकअहमद खानले जानकारी दिए । उनले निर्माण कार्य करिब ५५ प्रतिशत पूरा भएको र तोकिएको समयमै पूरा हुने बताए । दोस्रो चरणको काम आउँदो असार मसान्तसम्म सक्ने सम्झौता छ ।

४३ वर्षमा पूरा हुँदै गुरुयोजना
सन् १९७८ मा जापानी वास्तुकलाविद् प्राध्यापक केन्जो टाँगेले लुम्बिनी गुरुयोजना तयार पारेका थिए । गुरुयोजनाका काम समयमै नहुँदा उनले खिन्नता प्रकट गरेको सूचना पाएपछि केपी ओली प्रधानमन्त्री र विष्णु पौडेल अर्थमन्त्रीले चासो बढाएका बताइन्छ । त्यसलगत्तै तत्कालीन सरकारले लुम्बिनी गुरुयोजनाका बाँकी काम एकैपटक सक्न ग्लोबल टेण्डर गर्न कोषलाई निर्देशन दिएको थियो । बाँकी रहेको गुरुयोजनाको कामका लागि झण्डै ७ अर्ब रूपैयाँ बजेट लाग्ने अनुमान गरिएको थियो ।

लुम्बिनी गुरुयोजनाको अन्तिम कामको सुरुवात भएपछि अब ४३ वर्षपछि गुरुयोजना पूरा हुने आशा पलाएको छ । लुम्बिनी विकास कोषले गत साता अबका दुई वर्षभित्र निर्माण सम्पन्न गर्ने गरी निर्माण व्यवसायीसँग ठेक्का सम्झौता गरेसँगै अन्तिम चरणका निर्माण कार्य चलिरहेका छन् ।
लुम्बिनी अनक खड्का कृष्ण जेभी, लामा एपेक्स कमलजीत जेभी, रमन गजुरमुखी रामजानकी जेभी र खानी अर्घाखाँची बाबुल जेभीसँग लुम्बिनी विकास कोषले गुरुयोजनाअन्तर्गतका विभिन्न कामका लागि अलग–अलग ठेक्का सम्झौता गरेको विकास कोषका सदस्यसचिव सानुराजा शाक्यले बताए ।

गुरुयोजनाको अन्तिम कामको सुरुवात भएसँगै लुम्बिनीमा अबका दुई वर्षभित्र अस्पताल, सडक १४ किलोमिटर, ड्रेनेज ५५ किलोमिटर, ब्लकरोड २३ किलोमिटर, सडकको दुवैतर्फ आठ÷आठ मिटरको ग्रिनरी, १३ ठाउँमा आकर्षक गेट, पर्सा र लखरियामा मूर्तिसहित भव्य आकर्षक प्रवेशद्वार, चारवटा पञ्चधातु पार्क, एक सारस सिद्धार्थ पार्क, एक हजार ७०० सडकबत्ती, आठवटा पार्किङस्थल र आन्तरिक लिङ्केज सडक बनाइने विकास कोषका योजना प्रमुख इन्जिनियर भट्टाराईले बताए ।

परिसरबाटै शान्तिको आभास हुने डिजाइन
ध्यानकेन्द्र अर्थात् सभाहलका संरचना त्यहाँ प्रवेश गरेपछि नै शान्तिको आभास हुनेगरी डिजाइन गरिएको छ । यहाँ परिसरमै प्रवेश गरेपछि शान्तिको प्रतीक अथवा पोजेटिभ भाइब्रेशन हुने सोंचका संरचनाको डिजाइन गरिएको छ । सकारात्मक सोंचको प्रतीकको चिनोको रुपमा यसको साजसज्जा र डिजाइन गरिएको कोषका योजना प्रमुख इन्जिनियर भट्टराईको दाबी छ । ध्यान गर्दा आनन्दको अनुभूति प्रदान होस् भनी ध्यानकेन्द्रको छानो गोलाकार रुफ इलिभेसन इलिप्टिकल आकारमा डिजाइनमा निर्माण गरिएको छ । यहाँ प्रयोग भएका सामग्री अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा अब्बल मानिएका कम्पनीबाट समेत ल्याइएको बताइएको छ ।

हलमा ध्यान गर्नका लागि प्रत्येक व्यक्तिको लागि एक वर्ग मिटरको क्षेत्रफल राखिएको छ, जसमा एउटा ब्लकमा चारजना मानिस बस्ने सक्ने गरी बनाउने व्यवस्था मिलाइएको छ । आवतजावतका लागि दुई मिटर चौडाई भएको ठाउँबाट भित्र–बाहिर गर्न सक्ने गरी तयार हुनेछ भने फ्लोरमा सेतो रंगको माजाइक र चार इन्चको सेतो मार्बलले सिमाङ्गकन गरिएको छ ।

वातानुकूलित सभाहलको बीचको माथिको भागमा आकर्षक कमलको फुल बनाइएको छ । सभाहलमा प्रवचन, भजन, भाषण जुनसुकै कुनाबाट पनि स्पष्ट सन्न सकिने किसिमले अत्याधुनिक स्पीकरको व्यवस्था, कार्यक्रमको प्रत्यक्ष प्रसारणका लागि भिडियो स्क्रीन तथा पर्याप्त लाइटको व्यवस्था गरिएको हुनेछ ।

चिटिक्क भयो लुम्बिनी परिक्रमा पथ, लुम्बिनी–तौलिहवा सडक पनि विस्तार
लुम्बिनी गुरुयोजनाको क्षेत्रकै सडक बेहाल अवस्थामा थिए । जतिबेला बुद्ध जयन्तिको समारोह स्थल नै हावाहुरीले उडाइदियो त्यसबेलासम्म परिक्रमाका सडकमा वर्षात्मा हिँड्नै नमिल्ने अवस्था थियो ।

वर्षात्मा हिलो र हिउँदमा धुलो उडेर पर्यटकलाई सास्ती हुने अवस्था थियो र लुम्बिनीभित्रकै सडकको दुर्दशा देखेपछि अर्थमन्त्री बनेका बेलामा एमाले उपमहासचिव विष्णुप्रसाद पौडेलले पहिलो चरणमै ६४ करोड बजेट विनियोजन गरेर सडक निर्माण गर्न निर्देशन दिएका थिए ।

अर्थमन्त्री भएका बेलामा प्रयाप्त बजेट व्यवस्था गरेर सडक निर्माण गर्न लगाएको ठाउँमा अहिले चिटिक्कको विस्तारित सडक निर्माण भएको छ । गौतमबुद्ध विमानस्थलबाट लुम्बिनी हुँदै तौलिहवा जाने सडक पनि चार लेनमा विस्तार भएर आकर्षक बनेको छ । यस्तै भैरहवा–बुटवल सडक पनि विस्तार भएको छ । चौराहा–गोलपार्क सडक भने अनेक कारणले निर्माणमा ढिलाई भई अहिले बल्ल विस्तार भइरहेको छ ।