तुलसीराम पौडेल 

लुम्बिनी , 6 April 2025 

गत हप्ता नेपाल आएका अस्ट्रेलियाली धार्मिक अभियन्ता तथा परोपकारी इयान ग्रीनले लुम्बिनीको आध्यात्मिक यात्रा सम्पन्न गरेका छन्। उनले लुम्बिनी अबस्थित बुद्धत्व ज्ञानभूमि,मायादेवी मन्दिर, अशोक स्तम्भ तथा विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय बौद्ध मठहरूको अवलोकन गरे। यस अवसरमा उनले लुम्बिनी परिपथ नगरपालिकाका पदाधिकारी, लुम्बिनी विकास कोषका प्रतिनिधि र लुम्बिनी प्रदेश सरकारका मन्त्रीहरूसँग भेटघाट गरी लुम्बिनी–ग्रेट स्तूपा सम्बन्ध प्रगाढ बनाउने विषयमा गहन विचारविमर्श गरेका छ्न।

“लुम्बिनीमा पाइने शान्तिको ऊर्जा संसारभर प्रवाह गर्न सकिएमा विश्व नै करुणामय बन्न सक्छ।”

— इयान ग्रीन, लुम्बिनी भ्रमणका क्रममा

इयान ग्रीन को हुन्?

इयान ग्रीन अष्ट्रेलियाका एक प्रमुख बौद्ध धर्मावलम्बी, परोपकारी तथा अन्तरधार्मिक सहकार्यका प्रवर्द्धक हुन्। उनी ग्रेट स्तुपा अफ युनिभर्सल कम्प्यासन (The Great Stupa of Universal Compassion) का संस्थापक तथा अध्यक्ष हुन्, जुन अष्ट्रेलियाको बेन्डिगो शहरमा अवस्थित छ। यो स्तूपा तिब्बती शैलीमा निर्माण गरिएको विश्वकै सबैभन्दा ठूलो स्तूपा हो,जसमा रत्नस्तरीय जेडबाट निर्मित विश्वकै सबैभन्दा ठूलो बुद्ध मूर्ति स्थापित गरिएको छ। इयानको लक्ष्य शान्ति, करुणा, र धार्मिक सहिष्णुतालाई विश्वभर फैलाउनु हो। उनले बौद्ध धर्मका शिक्षाहरूलाई आधुनिक समाजमा उपयोगी बनाउँदै अन्तरधार्मिक संवादलाई समेत सशक्त बनाएका छन्। इयान ग्रीनलाई अष्ट्रेलियाली सरकारले “अर्डर अफ अष्ट्रेलिया मेडल” (Order of Australia Medal – OAM) बाट सम्मानित गरेको छ, जुन उनीद्वारा धर्म, समाजसेवा र मानव कल्याणमा पुर्‍याइएको योगदानको उच्च कदर हो।

लुम्बिनी भ्रमणको उपलब्धि ।

१. लुम्बिनीको अन्तर्राष्ट्रिय प्रचारदूतको रूपमा: इयान ग्रीनले लुम्बिनी भ्रमणपछि आफूले अनुभूत गरेको शान्ति र करुणाको अनुभवलाई विश्वभर फैलाउने संकल्प गरेका छन्। उनले “लुम्बिनीलाई विश्वशान्तिको केन्द्र बनाउनु पर्छ” भन्ने विचारलाई अष्ट्रेलियालगायत अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा प्रवाह गर्न सक्ने क्षमता राख्छन्।

२. ग्रेट स्तुपालाई लुम्बिनीको प्रतिनिधि केन्द्र बनाउने सम्भावना: ग्रेट स्तुपामा लुम्बिनीको ऐतिहासिक महत्त्व झल्काउने विशेष कक्ष, फोटो प्रदर्शनी, लुम्बिनी स्टुपाको प्रतिरूप, वा डिजिटल ग्यालरी स्थापना गर्न सकिन्छ। यसले अष्ट्रेलियामा रहेका लाखौं दर्शकलाई लुम्बिनीबारे जानकारी दिनेछ।

३. ‘Buddha Trail Partnership’ को माध्यमबाट सांस्कृतिक सहकार्य: इयान ग्रीनले प्रस्ताव गरेका ‘Buddha Trail’ जस्ता परियोजनाबाट नेपाल-अष्ट्रेलिया बीचको बौद्ध पर्यटन र अध्ययन सहकार्य सम्भव छ। यसले नेपाली बौद्ध स्थलहरू (जस्तै: लुम्बिनी, कपिलवस्तु, रामग्राम) र अष्ट्रेलियाली स्थलहरूलाई जोड्ने एउटा विश्वव्यापी बौद्ध तीर्थ मार्ग निर्माण गर्ने सम्भावना जन्माउँछ।

४. गलत धारणा सुधारमा सक्रियता: अहिले पनि धेरै अन्तर्राष्ट्रिय माध्यमहरूले बुद्ध भारतमा जन्मिएको भन्ने भ्रम फैलाइरहेका छन्। इयान ग्रीन जस्ता प्रतिष्ठित व्यक्तित्वले आफ्नो प्रभाव प्रयोग गरेर ‘Buddha was born in Nepal’ भन्ने सत्यलाई अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा पुर्‍याउन सक्नेछ।

५. नेपाली कलाकार र बौद्ध अनुयायीका लागि अन्तर्राष्ट्रिय मञ्च: इयान ग्रीनले नेपाली युवा, कलाकार, तथा बौद्ध धर्मगुरुहरूलाई ग्रेट स्तुपामा आमन्त्रण गर्ने इच्छा राखेका छन्। यसबाट नेपालका बौद्ध परम्परा र सांस्कृतिक सम्पदा अष्ट्रेलिया हुँदै विश्वभर फैलन सक्छ।

निष्कर्ष: इयान ग्रीनको लुम्बिनी भ्रमण केवल एक आध्यात्मिक यात्रा मात्र नभई नेपाल–अष्ट्रेलिया सम्बन्धमा नयाँ आयाम थप्ने अवसर बन्यो। उनले ग्रेट स्तुपा र लुम्बिनीबीचको सेतु निर्माण गर्दै बुद्धत्वको मार्गलाई विश्वभर फैलाउने दिगो प्रयासको संकेत दिएका छन्।

उनको प्रेरणादायी दृष्टिकोणले लुम्बिनीको विश्वव्यापी पहिचानलाई अझ सशक्त बनाउनेछ, र अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा नेपाललाई बुद्ध जन्मस्थलको रूपमा स्थापित गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ।

बुद्धको शान्ति, करुणा र सहिष्णुताको सन्देशलाई अन्तरमहादेशीय सहकार्य र सांस्कृतिक आदानप्रदानमार्फत प्रवाह गर्न इयान ग्रीन र ग्रेट स्तुपा सशक्त माध्यम बन्न सक्छन्। यस यात्राले लुम्बिनीलाई विश्वशान्तिको केन्द्रको रूपमा उजागर गर्ने सम्भावनालाई थप मजबुत बनाएको छ।

“बुद्धत्व यात्रामा इयान ग्रीनले बनाएको यो सेतु, केवल दुई भूगोलको सम्पर्क मात्र होइन, सम्पूर्ण मानवता बीच करुणा र सहअस्तित्वको सन्देश हो।”