–पछाडि परेको तराईको अन्नभण्डारमा अब विकासको नयाँ आशा
– सडक, पुल, शिक्षा र स्वास्थ्य पूर्वाधारमा सुधारको सिलसिला
– पूर्वप्रमुख शुक्ला र बनियाँसहित हजारौंको एमाले प्रवेश, समृद्ध मर्चवारको संकल्प
– अर्थमन्त्री पौडेलको प्रतिबद्धता: समृद्ध मर्चवार निर्माण एमालेकै जिम्मेवारी
– धार्मिक, ऐतिहासिक र कृषि सम्भावना बोकेको मर्चवारमा अब आशाको किरण

अमृत गिरी

मर्चवार । रुपन्देहीको मर्चवारलाई तराईको अन्नभण्डार मानिन्छ । दक्षिणी भेगमा रहेको, भारतीय सीमावर्ती क्षेत्रको कृषि बाहुल्य भूमि रहेको मर्चवार प्राचीन र ऐतिहासिक बस्ती पनि हो । साविकका एउटा इलाकामा रायपुर, सिलौटिया, बगौली, ओडवलिया, बोगडी र मझगावा गाविस थिए । अर्को इलाकामा असुरैना, सिसोसेमरा, थुम्वापिपरहवा, रोहिनिहवा, बेतकुइया र फरेना गाविस थिए । बैरघाट, मर्यादपुर, गोनहा, सक्रौनपकडी, हाटीबनगाई र कम्हरिया गाविसको अर्को इलाका थियो । यी सबै गाविसहरुलाई समायोजन गरेर अहिले तीनवटा पालिका बनेका छन् ।

यिनै पालिकाका अगुवाहरुसहित हजारौं जनाले शनिबार एकसाथ एमाले प्रवेश गरेका छन् । यी पालिकाका दुई पूर्वअध्यक्ष र गाउँका अगुवाहरुसहितको हजारौंको संख्यामा एमाले प्रवेश गरेका गाउँलेहरुलाई एमाले उपाध्यक्ष तथा अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेललगायतका नेताहरुले स्वागत गरे ।

सम्भावना भएर पनि पछाडि पारिएको क्षेत्र
मर्चवार क्षेत्र अथाह सम्भावना भएरपनि पिछडिएको क्षेत्र हो । डेढ लाखको हाराहारीमा जनसंख्या रहेको मर्चवारमा शिक्षा, स्वास्थ्य, सरसफाइ, खानेपानीलगायतका आवश्यक पूर्वाधारहरुको कमी छ । भएका पनि अति सिमित र न्यून छन्, विकासको आधारभूत मापनमै यसलाई पछाडि पारिएको छ ।

अधिकांशका घरमा शौचालयसमेत छैनन् । हेण्डपम्पबाट तानेर जोहो गरिएको खानेपानीको स्रोत वरिपरि फोहर र दुर्गन्ध भरिएको छ । सडकका दुवै किनारमा जथाभावी फोहर फालिएको, दिसा गरिएको छ ।

स्कुले उमेरका केटाकेटीहरु धुलो र फोहरमा खेल्ने अलि ठूला भएकाहरु बाबाआमाको काममा सघाउने गर्छन् । स्कुल गएकाहरु पनि नियमित हुँदैनन् । विद्यार्थी संख्या वर्षेनी घट्दो छ । गाउँ स्वास्थ्य संस्था पनि प्रशस्त छैनन् र भएकामा पनि औषधी र डाक्टरको अभाव छ । सीमा पारिबाट आउने झोले डाक्टरले मनखुशी औषधी दिने प्रचलन अहिले पनि छ । उच्च शिक्षा गर्ने व्यक्ति न्यून छन् । भएका र गरेका पनि गाउँ छाडेर गएको अवस्था छ ।

तर, अब फेरिँदैछ मर्चवार
भारतीय सिमानासँग जोडिएको, कृषि बाहुल्य भूमि भए पनि आधारभूत पूर्वाधार अभावका कारण यो क्षेत्र लामो समयसम्म पछाडि परेको थियो । शिक्षा, स्वास्थ्य, सरसफाइ, खानेपानी जस्ता न्यूनतम सेवासुविधा अभावमै जनजीवन गुज्रिरहेको मर्चवार अहिले भने विकासको बाटोमा अघि बढ्न थालेको छ ।

खासगरी केन्द्र र प्रदेशमा एमाले नेतृत्वमा बनेका सरकारले मर्चवारलाई प्राथमिकतामा राखेपछि यहाँको सुधारका दिन सुरु भएको यहीका बासिन्दा बताउँछन् । उनीहरुको अनुभव पनि यस्तै छ । स्थानीय अगुवा जितेन्द्रनाथ शुक्ला, केशबनन्द बनियाँ, स्थानीय पुराना पत्रकार राजकुमार धवल, रसिआवन यादवदेखि युवा विद्यार्थी सैलेन्द्र पालसम्मका यहाँका बुझकारी धेरैले यो तथ्य बुझेका छन् ।

२०७४ का जनप्रतिनिधिसमेत रहेका शुल्का र बनियाँले त पाँच वर्षसम्म प्रदेश र संघीय सरकारमा धाउँदा नै यसको अनुभूति गर्न पाएका छन् । उनीहरुका अनुभवकै कुरा सुन्दा पनि मर्चवारको मुहार फेर्न केपी ओली, विष्णुप्रसाद पौडेल र प्रदेशमा शंकर पोखरेलको नेतृत्वको सरकारबाट सुरु भएको हो ।

सडक, पुल, कल्भर्टदेखि विद्यालय भवन र सामुदायिक संरचनासम्मका कामले अहिलेको मर्चवारलाई पुरानै अवस्थासँग तुलना गर्न सकिँदैन । गुरवानियादेखि खैराघाटसम्मका व्यवस्थित सडक, पुरैनी र दुइमोहानघाटका पुल, असुरैना माविको दुई करोड लागतको नयाँ भवन, मर्चवार आदर्श माविको तीन तल्ले संरचना–यी सबैले यहाँको स्वरूप बदलिरहेका छन् ।

दुई ठूला पालिकाका पूर्वप्रमुखसहित हजारौं समर्थक एमालेमा प्रवेश
यी दुई अगुवा शुक्ला र बनियाँ गाउँका हजारौं समर्थकसहित शनिबार एमालेमा प्रवेश गरेका छन् । उनीहरुसति यहाँका हजारौं अगुवाहरु एकसाथ जुटेर एमालेमा आबद्ध भएको एमाले रुपन्देहीका अध्यक्ष यज्ञ गैरेले जानकारी दिए । अध्यक्ष गैरेका अनुसार यी दुई अगुवाको पहलमा मर्चवार क्षेत्रका तीनवटै पालिकाका हजारौं नागरिक एमालेमा आबद्ध भएका छन् । शनिबार मर्चवारीको असुरैनामा भेला भएका हजारौं मर्चावारी हजारौंलाई एमाले उपाध्यक्ष तथा अर्थमन्त्री पौडेलले पार्टीमा स्वागत गरेका छन् । कार्यक्रममा पौडेलसहित पार्टीका केन्द्र, प्रदेश, जिल्ला र पालिका तहका नेताहरु सहभागी थिए ।

मर्चवारको मुहार फेर्ने जिम्मा एमालेकोः पौडेल
अन्नभण्डारका दुई ठूला पालिकाका पूर्वप्रमुखसहित हजारौंलाई एक साथ एमालेमा स्वागत गर्दै उपाध्यक्ष तथा अर्थमन्त्री पौडेलले भने,‘मर्चवारमा सुधारको संकल्प गर्ने पार्टी एमालेकै नेतृत्वमा अब मुहार फेरिने छ । हामी बनाउनेछौं समृद्ध मर्चवार ।’ अहिले मर्चवार लक्षित सडक पूर्वाधार, शिक्षा, स्वास्थ्य र सामुदायिक क्षेत्रका संरचना, सिंचाई, कृषि उपजको बजार प्रवद्र्धनदेखि रोजगारी विस्तारका महत्वपूर्ण कामका सिलसिला चलिरहेका छन् ।

जिल्ला सदरमुकाम पुग्नै दुर्गम र सास्ती झेल्नुपर्ने ठाउँमा अहिले चार लेनका फराकिला र चिल्ला सडक बन्न थालेका छन् । पहिलोपटक अर्थमन्त्री बनेका बेला पौडेलले सदरमुकाम जोड्ने तराईका सबै पालिकाका सडकलाई एकसाथ प्रतिपालका करोडौं बजेट बिनियोजन गरी सडक पूर्वाधारमा नयाँ क्रान्ति ल्याएका थिए । त्यसैको परिणाम स्वरुप अहिले तराईका सबै जिल्लाका सदरमुकाम जोड्ने सडकहरु सुधारिएका र बाँकी सडकहरु पनि सुधार्ने प्रतिबद्धता अर्थमन्त्रीले जनाएका छन् ।

यसअघि धेरै गाविसहरुमा रहेको सिंगो मर्चवार धार्मिक महिमाका ऐतिहासिक मन्दिर र त्यहाँका देवीको नामबाट मर्चवारलाई समेट्ने तीन पालिका रहेका छन् । मर्चवारी, सम्मरीमाई र कोटहीमाई गाउँपालिका । यी पालिकाको नाम यहाँका प्राचीन मन्दिर र देवीको नामबाट नामाकरण भएका हुन् । मुख्य बाली धान, गहुँ, मकै, मास, मसुरो, रहर, आलस, तोरी, सुर्यमुखी, मम्फूली, आलु आदि हुन् । आजभोलि व्यवसायिक रुपमा बेमौसमी तरकारी खेती, च्याउ खेती, पशुपालन, हाँस, कुखुरापालन गरिँदै आएको छ । उत्पादित खाद्यन्न तथा तरकारी नजिकैका स्थानीय हाटबजारहरुका अतिरिक्त भैरहवा र बुटवलमा पनि बेचबिखन गरिन्छ ।

मर्चवारबाट को–को निर्वाचित भए ?
पञ्चायती व्यवस्थामा त्रिबेनी कुर्मी, योगेन्द्रनाथ शुक्ला उर्फ ढेला शुक्ला, चन्द्रभूषण त्रिपाठीलगायतका नेताहरु सांसद मन्त्री भए । विसं.२०३८ साल चुनावमा डा.केआई सिंह (डा.कुँवर इन्द्रजीत सिंह) र दिपक बोहरा चुनिए । केआई सिंहको निधन भएपछि मध्यवर्ती चुनावमा त्रिबेनी कुर्मी फेरि सांसद बने । त्यसअघि पछि पनि यहाँका कैयन् नेताहरु चुनिए ।

विसं.२०४२ सालमा दिपक बोहरा र निरान्जन थापा सांसद भए । विसं.२०४८ सालमा बहुदल आएपछिको पहिलो सांसद नेपाल सद्भावना पार्टीबाट श्यामसुन्दर गुप्ता ‘उर्फ छब्बा’ गुप्ता निर्वाचित भए । विसं.०५१ सालको माध्वती चुनावमा सर्वेन्द्रनाथ शुक्ला राष्ट्रिय जनशक्ति पार्टीबाट चुनिए । विसं.०५६ मा नेपाल सद्भावना पार्टीबाट यज्ञजीत शाह निर्वाचित भए । यी शाह अहिले एमालेमा आबद्ध भइसकेका छन् । यस्तै विसं. २०६४ सालमा संविधान सभाको सांसद मधेशी जनअधिकार फोरमबाट ओमप्रकाश यादव चुनिए । विसं.२०७० सालको संविधानसभा चुनावमा पुरानै नेता सर्वेन्द्रनाथ शुक्ला चुनिए । २०७४ सालमा नेपाली कांग्रेसबाट प्रमोद यादव चुनिए । ०७९ सालको चुनावमा फेरि सर्वेन्द्रनाथ शुक्ला नै चुनिए । शुक्ला मन्त्री पनि बनिसकेका थिए ।

आशावादी छन् मर्चवारबासी
एमाले सम्मरीमाईका अध्यक्ष हधीश देवान, कोटहीमाईका अध्यक्ष राजकुमार गौड, मर्चवारीका अध्यक्ष केशरनाथ गिरी तथा मायादेवी गाउँ कमिटीका अध्यक्ष साधुशरण सहानीले मर्चवार क्षेत्रबाट धेरै जना नेता भएपनि मुहार फेर्न एमालेकै अगुवाईको खाँचो रहेको बताए । उनीहरुले शुक्ला र बनियाँसहितको हजारौं जनाको एकसाथको प्रवेशले मर्चवारमा अब आशाको किरण जागेको उल्लेख गरेका छन् ।

एमाले नेतृत्वमा के–के बन्यो मर्चवारमा ?
मर्चवार क्षेत्रमा सडक, पुल, कल्भर्ट, सामुदायिक भवन, सिंचाइदेखि पूर्वाधार विकासका धेरै काम भएका छन् । संघीय र प्रदेशको पहलमा यहाँ काम भइरहेका छन् । असुरैना माविको नयाँ भवन निर्माण भएको छ । दुई करोड बराबरको लागतमा बनेको यो भवनको शिलान्यास लुम्बिनी प्रदेशका पहिलो मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेलले गरेका थिए ।

यस्तै गुरवानियादेखि बोर्डर खैराघाट, मर्यादपुरसम्मको व्यवस्थित र आकर्षक सडक निर्माण भएको छ । त्यस्तै पुरैनीमा डबल लेनको पुल निर्माण भइसकेको छ । गोनहा बसहवास्थित तिनाउ खोलामा पुल निर्माणधीन अवस्थामा छ । यसले यहाँका कैयन गाउँलाई सुविधा मिल्नेछ । यस्तै दुई मोहानघाट नजिकै तिनाउ खोलामा अर्को नयाँ पुल, दुईमोहानघाट भुवरीमा पुल निर्माण भइसकेको छ । मर्चवार आदर्श माविमा तीन तल्ले भवन निर्माणाधीन अवस्थामा रहेको छ । पहिला जोखिमपूर्ण भवन थिए ।

बाँकी रहेको काम अस्पताल निर्माणका लागि अर्थमन्त्री पौडेलले प्रतिबद्धता जनाएका छन् । मर्चवार लिफ्ट सिँचाइलाई सुधार गरेर सिँचाइ विस्तार गर्ने तयारी छ । मर्चवारको उत्तरी क्षेत्र र पुर्वी क्षेत्रमा पनि अब सिँचाइको प्रबन्ध मिलाउने गरी योजना बनाइएको अर्थमन्त्री पौडेलले बताएका छन् । मर्यादपुरसम्म निर्माण भएको सडकलाई अब भारतीय सीमानाको खैराघाटसम्म चारलेन, तुनिहवादेखि मर्चवार अमवासम्मको सडक, रामनगरदेखि करौतासम्मको सडक विस्तार गर्न आवश्यक बजेटको प्रबन्ध गर्ने अर्थमन्त्री पौडेलले मर्चवारबासी सामू प्रतिबद्धता जनाएका छन् । यिनै काम र प्रतिवद्धताका कारणले मर्चवारका पुराना र रैथानेहरुले एमाले रोजेको यसक्षेत्रमा लामो समयसम्म राजनीति गरेका नेता भरतकुमार पोखरेलको भनाइ छ ।